BẢO TRÌ MÁY BIẾN ÁP – YẾU TỐ THEN CHỐT ĐẢM BẢO SỰ ỔN ĐỊNH HỆ THỐNG ĐIỆN

Máy biến áp (MBA) là một thiết bị điện từ giữ vai trò trung gian trong việc truyền tải và phân phối điện năng, đặc biệt là trong hệ thống điện trung và cao thế. Với vai trò cốt lõi như vậy, công tác bảo trì máy biến áp trở thành một phần không thể thiếu nhằm đảm bảo hiệu suất vận hành, kéo dài tuổi thọ thiết bị và ngăn ngừa các sự cố nghiêm trọng. Việc bảo trì đúng cách không chỉ tiết kiệm chi phí sửa chữa mà còn góp phần đảm bảo sự ổn định của cả hệ thống điện quốc gia.

1. Tầm quan trọng của bảo trì máy biến áp

Máy biến áp là thiết bị hoạt động liên tục trong môi trường điện áp và nhiệt độ cao, nên dễ chịu tác động của các yếu tố như quá nhiệt, độ ẩm, sự suy giảm cách điện, và hiện tượng hồ quang bên trong. Nếu không được kiểm tra và bảo trì định kỳ, MBA có thể bị hư hỏng mà không có dấu hiệu cảnh báo rõ ràng, dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng như:

• Mất điện diện rộng
• Gây cháy nổ, ảnh hưởng đến tài sản và con người
• Gián đoạn hoạt động của nhà máy hoặc khu công nghiệp
• Tăng chi phí thay thế hoặc sửa chữa

Do đó, việc xây dựng một kế hoạch bảo trì định kỳ, khoa học và hiệu quả là điều bắt buộc trong quản lý hệ thống điện.

2. Các phương pháp bảo trì máy biến áp

Bảo trì máy biến áp có thể được chia thành ba phương pháp chính:

2.1. Bảo trì định kỳ (Preventive Maintenance)

Là phương pháp phổ biến nhất, được thực hiện theo chu kỳ thời gian nhất định. Các công việc điển hình bao gồm:

• Kiểm tra và thử nghiệm dầu cách điện
• Đo điện trở cách điện cuộn dây và lõi sắt
• Kiểm tra và siết chặt đầu nối, bulong
• Làm sạch bụi bẩn trên vỏ MBA và bệ đỡ
• Kiểm tra các thiết bị phụ trợ như rơle bảo vệ, máy hút ẩm, ống thở

2.2. Bảo trì theo điều kiện (Condition-Based Maintenance)

Phương pháp này dựa trên việc theo dõi tình trạng hoạt động thực tế của MBA thông qua các thiết bị cảm biến, đo lường. Dữ liệu thu thập giúp đưa ra quyết định bảo trì khi có dấu hiệu suy giảm hiệu suất hoặc hư hỏng. Ví dụ:

• Phân tích khí hòa tan (DGA) trong dầu để phát hiện sự cố phóng điện nội bộ
• Theo dõi nhiệt độ điểm nóng
• Giám sát độ ẩm, áp suất và dòng điện vận hành

2.3. Bảo trì sửa chữa (Corrective Maintenance)

Đây là hình thức bảo trì xảy ra khi MBA đã phát sinh sự cố. Việc này tốn kém và tiềm ẩn rủi ro cao, nên chỉ nên thực hiện khi không còn lựa chọn khác. Các hư hỏng có thể cần đến sửa chữa như: cháy cuộn dây, rò rỉ dầu, hỏng sứ cách điện…

3. Quy trình bảo trì định kỳ máy biến áp

Một quy trình bảo trì tiêu chuẩn nên bao gồm các bước sau:

1. Chuẩn bị

• Cắt điện MBA theo đúng quy trình an toàn
• Treo biển cảnh báo, đảm bảo khu vực làm việc không có người không phận sự
• Chuẩn bị đầy đủ dụng cụ, thiết bị kiểm tra

2. Kiểm tra bên ngoài

• Quan sát vỏ máy, sứ cách điện, hệ thống tiếp địa
• Kiểm tra mức dầu qua kính thủy và tình trạng ống thở silicagel
• Kiểm tra độ kín của các điểm ghép nối, xem có rò rỉ dầu không

3. Kiểm tra bên trong và các thông số kỹ thuật

• Lấy mẫu dầu để phân tích: độ cách điện, hàm lượng nước, chỉ số axit, khí hòa tan
• Đo điện trở cách điện cuộn dây, điện kháng, tỉ số biến áp
• Kiểm tra hệ thống tiếp địa, thiết bị bảo vệ (rơle Buchholz, rơle nhiệt…)

4. Bảo dưỡng và thay thế

• Làm sạch bụi bẩn, tạp chất
• Siết lại các đầu nối điện và bu lông cơ khí
• Thay dầu cách điện nếu dầu bị suy giảm nghiêm trọng
• Thay silicagel trong ống thở nếu đổi màu (từ xanh sang hồng)

5. Đóng điện vận hành và theo dõi

• Sau khi hoàn thành bảo trì, đóng điện và giám sát máy biến áp hoạt động trong vài giờ đầu
• Ghi chép đầy đủ kết quả kiểm tra, thông số đo đạc vào hồ sơ kỹ thuật

6. Một số lưu ý trong bảo trì MBA

• Luôn tuân thủ quy tắc an toàn điện
• Sử dụng thiết bị đo lường đã hiệu chuẩn
• Không nên bỏ qua các dấu hiệu nhỏ như tiếng ồn lạ, nhiệt độ bất thường
• Bảo trì cần kết hợp với đào tạo nhân viên kỹ thuật và cập nhật công nghệ giám sát mới

4. Kết luận:

Bảo trì máy biến áp không chỉ là yêu cầu kỹ thuật bắt buộc mà còn là giải pháp để đảm bảo máy biến áp không bị sự cố. Khi được chăm sóc đúng cách, máy biến áp sẽ hoạt động bền bỉ, tiết kiệm chi phí và tránh được những sự cố không mong muốn.